Zaha Hadid được vinh danh như “Nữ hoàng của những đường cong kiến trúc” bởi khả năng lồng ghép những đường uốn lượn hết sức mềm mại, gợi cảm vào những công trình kiến trúc tưởng chừng như phải vuông vức, thô cứng. Bà đã thổi nét yêu kiều, duyên dáng nhưng cũng rất quyết đoán của người phụ nữ vào lĩnh vực từ trước đến nay luôn được thống trị bởi đàn ông.
Zaha Hadid là người Anh gốc Iraq, và cũng là người phụ nữ đầu tiên được trao giải thưởng Pritzker (2004). Sau khi nhận bằng cử nhân Toán học tại Đại học Hoa Kỳ ở Beirut (Liban), bà quyết định theo nghiệp Kiến trúc khi ghi danh vào trường Hiệp hội kiến trúc London. Ngay từ khi còn là một đứa trẻ, bà đã biết mình muốn trở thành kiến trúc sư. Một người bạn rất thân của cha bà cũng là một kiến trúc sư, và trong những lần sang thăm nhà, ông thường mang theo mô hình công trình của mình. Những mô hình, bản vẽ ấy đã khơi gợi trong cô bé 6 tuổi ý niệm đầu tiên về nghề nghiệp tương lai. Khi được tìm hiểu sâu về chuyên ngành, bà ngay lập tức bị cuốn hút vào khái niệm phân mảnh không gian và ý tưởng sáng tạo trừu tượng, điều lý giải cho những thiết kế có phần siêu thực của bà sau này.
Phong cách mà bà theo đuổi thuộc trường phái Kiến Trúc Giải Tỏa Kết Cấu, với những đường cong táo bạo, lộng lẫy. Phong cách đặc trưng của bà thể hiện rõ ở hình dáng uốn lượn sà của phần mái, khai thác triệt để các khía cạnh hình học và kiểu sắp xếp không gian phân mảnh. Khi bước vào trong, bạn sẽ thấy như mình đang ở một chiều không gian khác bởi những hiệu ứng kiến trúc mà bà tạo ra thật hết sức mới lạ và choáng ngợp.
Zaha Hadid được xem là người góp công thay đổi bộ mặt kiến trúc hiện đại, là người có tầm nhìn và đề cao trải nghiệm nên các thiết kế của bà luôn mang định hướng về tương lai. Những hình khối, tỉ lệ của chúng mang hàm ý thúc đẩy xa hơn nữa cách tiếp cận, giải pháp sáng tạo cho công trình. Công trình của bà chưa bao giờ được xem là bình thường, bởi vẻ bề ngoài khác biệt và nổi bật của chúng tự thân đã là một lời tuyên bố mạnh mẽ, rằng đây là tác phẩm của Zaha Hadid chứ không thể ai khác.
Các công trình tiêu biểu nhất của Zaha Hadid gồm có Trung tâm Heydar Aliyev (đoạt giải Thiết kế của Năm 2014), Nhà hát Opera Quảng Châu (2010), Trung tâm thể thao dưới nước London (2011) và Bảo tàng Riverside (đoạt giải Micheletti cho Viện bảo tàng châu Âu). Và có lẽ câu nói thể hiện rõ nhất đặc trưng phong cách của bà chính là “có đến 360 độ để lựa chọn, sao cứ phải gắn liền mãi với một thứ?”.
Tuy có tài năng nổi trội và cá tính khác biệt là vậy, nhưng bà lại rất tin vào tinh thần hợp tác. Bởi bà cho rằng sự tập hợp của nhiều cái đầu lớn sẽ giúp nền kiến trúc tiến xa nhanh hơn, và khi ấy tất cả mọi người đều có lợi. Bà cũng cho rằng kiến trúc là một loại ngôn ngữ đặc thù ta không thể dạy dỗ, mà chỉ có thể truyền lại cảm hứng mà thôi. Vì vậy, trách nhiệm của người KTS là tạo ra những công trình giúp khơi gợi, truyền tải được thứ ngôn ngữ đó. Đó chính là những điều biến Zaha Hadid trở thành một anh hùng thiết kế, một người truyền lửa sẽ luôn được nhớ mãi về sau.
Bài PHƯƠNG NGUYỄN