Vì sao có bão? | Hỏi gì?

Hàng năm, nước ta phải hứng chịu mùa mưa bão kéo dài từ tháng 5 đến tháng 12, với những cơn bão hình thành từ Biển Đông di chuyển và gây ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền, nhất là các tỉnh ven biển. Năm nay, thế giới xuất hiện nhiều cơn bão cực lớn, cực mạnh, gây hậu quả nghiêm trọng ở những nơi chúng đi qua. Vậy bão hình thành như thế nào? Vì sao lại có bão?

Bão Harvey nhìn từ vệ tinh. Bão Harvey nhìn từ vệ tinh.

Bão là gì?

Bão là trạng thái nhiễu động của khí quyển và là một loại hình thời tiết cực đoan.

Bão là một xoáy thuận nhiệt đới được cấu trúc bởi khối khí nóng ẩm với dòng thăng rất mạnh xung quanh mắt bão, tạo hệ thống mây, mưa xoáy vào vùng trung tâm bão. Vùng gió xoáy thuận này có đường kính hàng trăm kilomet và hình thành trên vùng biển nhiệt đới ở bắc bán cầu.

Tùy theo khu vực hình thành mà thuật ngữ bão có những tên gọi khác nhau. Tại Việt Nam, thuật ngữ “bão” dùng để diễn tả những cơn bão nhiệt đới, một loại thời tiết đặc trưng của các vùng biển nhiệt đới, thường có gió mạnh kèm theo mưa lớn.

Theo tiêu chuẩn quốc tế, người ta phân chia bão dựa vào sức gió (dựa vào Thang sức gió Beaufort và Thang bão Saffir-Simpson): sức gió dưới 63 km/h gọi là áp thấp nhiệt đới (tropical depression); sức gió trên 63 km/h (cấp 8) gọi là bão nhiệt đới (“tropical cyclone” hoặc “tropical storm”); sức gió trên 118 km/h (cấp 12) gọi là bão to với cuồng phong (typhoon); sức gió trên 241 km/h gọi là bão rất to hay siêu bão (super typhoon).

Mỗi năm trên toàn thế giới phải gánh chịu một mùa mưa bão, trong thời gian này, có 40- 50 cơn áp thấp nhiệt đới hình thành ở khu vực xung quanh đường xích đạo phát triển mạnh lên thành bão. Ở Bắc Bán cầu, mùa bão bắt đầu từ 1/6 đến 30/11 trong khi ở Nam Bán cầu, mùa bão thường bắt đầu từ tháng Giêng đến tháng 3.

Bão hình thành như thế nào?

Bão chỉ có thể hình thành khi có đủ 3 điều kiện: nhiệt, ẩm và động lực để tạo xoáy.

Nhà khí tượng Erik palmen đã chỉ ra rằng bão chỉ có thể hình thành trên biển trong dải vĩ độ 5- 20 độ vĩ 2 bên xích đạo có nhiệt độ cao (từ 26- 270C trở lên) đảm bảo cung cấp đủ lượng hơi nước khổng lồ bốc hơi mạnh từ mặt biển để cung cấp năng lượng ngưng kết cho bão hình thành và lực coriolis đủ lớn để tạo xoáy, tạo điều kiện thuận lợi cho bão hình thành.

Sở dĩ bão không thể hình thành trong dải 0- 5 độ vĩ về 2 phía của xích đạo vì ở đó lực coriolis quá nhỏ, không đủ để tạo xoáy. Khối không khí trong vùng xoáy có chiều ngang khoảng 200km, chiều dài khoảng 1.000km, cách mặt đất khoảng 10- 12km.

Vì sao có bão?

Bão hình thành ở các vùng nhiệt đới vì hiện tượng thiên nhiên này cần một dòng nước rất nóng, tối thiểu là 260C ở độ sâu ít nhất là 50m dưới nuớc.

Nước nóng tạo nên tình trạng bốc hơi mạnh, mà sự bốc hơi chính là nhiên liệu của bão. Khối khí rất ẩm này sẽ lên cao đến 15km. Ở đó, khí sẽ trở nên lạnh, cô đặc và khiến những đám mây bão không cố định trở nên lớn hơn.

Khi khí lạnh trở xuống, nó lại hút đầy khí ẩm và nóng. Và nó bị hút với tốc độ rất cao vào bên trong ống khí bay lên cao. Sở dĩ có hiện tượng này vì áp suất ở đây thấp hơn những nơi khác. Điều này giải thích tại sao mây cuộn xung quanh ống khói này.

Do Trái đất quay, ở Bắc Bán cầu là chiều ngược lại của kim đồng hồ, còn ở Nam Bán cầu là cùng chiều với kim đồng hồ, nên bao giờ bão cũng quay theo cùng 1 chiều. Nước càng nóng, guồng máy nhiệt độ càng lên cao và gió cũng tăng tốc. Lúc này, bão tăng sức mạnh. Sức của nó đôi khi đạt đến mức tương đương 5 quả bom hạt nhân/mỗi giây. Nhưng ngay khi gặp một dòng nước lạnh hơn hoặc gặp đất liền, bão giảm cường độ vì thiếu khí nóng bốc hơi.

Thời gian hoạt động chính trong năm của bão, áp thấp nhiệt đới là vào mùa hè và mùa thu: Từ tháng 6- 11 (ở Bắc Bán cầu) và tháng 12 đến tháng 3 năm sau (ở Nam Bán cầu). Bởi vào thời gian này có đầy đủ các điều kiện thuận lợi nhất cho sự hình thành và phát triển của bão: nhiệt độ nước biển cao (ít nhất là từ 26oC trở lên), khí quyển vùng nhiệt đới khá thuận lợi cho sự phát triển đối lưu và chuyển động xoáy quy mô lớn xảy ra khá mạnh mẽ.

ĐÔNG PHƯƠNG

(Theo thoisu.com.vn)